Theo thần tích lịch sử để lại cách đây hơn 520 năm, làng Đồng Yên được hình thành bởi một số gia đình từ thôn Phương Trà xã Tân Hưng của Hưng Yên đã sang khai hoang, mở đất kiếm kế sinh nhai, sản xuất hoa màu và chài lưới trên sông, dần dần lập làng có tên là làng Đồng An, sau khi thành lập vẫn thuộc thôn Phương Trà xã Tân Hưng của Hưng Yên.
Lễ rước kiệu
Trải qua các triều đại phong kiến, các thời kỳ lịch sử đất nước, đến đời vua Lê Thánh Tông cầm quyền đã phát động nhân dân Đại Việt đứng lên trị thủy sông Hồng. Vào năm 1902, Vua Gia Long thứ nhất cầm quyền đã ra sắc lệnh tách làng Đồng An ra khỏi làng Phương Trà, nhập về Tổng Vũ Điện thuộc Phủ Hà Nội. Tức là chuyển việc quản lý hành chính từ xã Tân Hưng - Hưng Yên về xã Chân Lý, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam như hiện nay. Như vậy, tính đến nay làng Đồng Yên được thành lập 520 năm, trong đó 115 năm trực thuộc quê gốc Kinh Kỳ phố Hiến, và 405 năm nhập về Hà Nam. Cũng năm đó tên làng được đổi từ Đồng An thành Đồng Yên; đình làng Đồng Yên cũng là nơi nuôi và che giấu nhiều cán bộ hoạt động cách mạng trong các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược như chống Pháp, Chống Mỹ; đình thờ 6 vị thành Hoàng, trong đó có 5 vị Dương thần và 1 vị Âm thần, đều là những vị nhân thần khánh kiệt, có công với dân, với nước, linh thiêng hiển thánh, luôn phù hộ, độ trì cho dân làng. Trải qua nhiều năm tháng cùng các thời kỳ, đình làng xuống cấp, sau đó được những người con ưu tú của làng làm ăn thành đạt góp sức chung tay trùng tu, tôn tạo và kiến thiết di tích; năm 2006 đình làng Đồng Yên đã được công nhận là Di tích lịch sử văn hoá cấp Tỉnh.
Ngày mùng 9/4 âm lịch hàng năm, nhân dân trong làng Đồng Yên duy trì Lễ hội truyền thống nhằm nhắc nhở mọi người luôn tự hào về một quá khứ hiển linh, dù trải qua bao năm tháng, tên đất - tên làng vẫn còn vang vọng những hồi quang oanh liệt. Cùng với tổ chức rước lễ kiệu, rước nước và tế lễ tại Đình làng, các trò chơi dân gian mang tính truyền thống như, kéo co, chọi gà, thi đấu bóng chuyền nam, nữ… càng làm cho không khí lễ hội thêm phần sinh động./.
